2011/08/26初版；2015/03/12修訂(取消黑底白字樣式，補充人馬二方便義)；2017/12/31三版(藏文改採泰式分散對齊，並嵌入ཏྲེ་ཧོར།版四家注)
論之本文——p. 23002
朗日塘巴云：「霞婆瓦與我，有十八種人方便，一種馬方便。人方便者，謂發大菩提心，隨作何事，悉學利益有情。馬方便者，謂菩提心未生者令不生，已生者令不住，不使增長者為我愛執。故特於彼盡力違害，正對有情盡力利益。」
p. 23005
tib. p. 31901
གླང་རི་ཐང་པའི་ཞལ་ནས་ཤྭ་བོ་བ་དང་ངེད་གཉིས་ལ་མི་ཐབས་བཅོ་བརྒྱད་རྟ་ཐབས་གཅིག་དང་བཅུ་དགུ་ཡོད་མི་ཐབས་ནི་ངའདིའི་མི་ཐབས་བཅོ་བརྒྱད་ནི་ལ་ལ་གྲངས་འདྲེན་རྒྱུ་མེད་པར་འདོད་པ་དང་། ཁ་ཅིག་ཕོ་རྩལ་སྣ་དགུ་དང་ཕོ་རྩེད་སྣ་དགུར་འདོད་པ་སོགས་ཞེས་འཇམ་དབྱངས་གསུང་ལྟར་སྣ་ཚོགས་སྣང་ཡང་། གྲངས་འདྲེན་ན་ནི། རིགས་གནས་བཅོ་བརྒྱད་ལ་ཤིན་ཏུ་རིགས་ཏེ། སྤྱིར་མི་རིགས་དྲུག་སྟོང་དང་བཞི་བརྒྱ་དང་ཐབས་མང་པོ་རིགས་གནས་བཅོ་བརྒྱད་ལ་དེ་ཀུན་གྱི་བྱེད་ཐབས་ཚང་ཞིང་། མི་མཐོ་དམན་ཀུན་ལ་མཁོ་བ་ལྟར་བྱང་སེམས་ཀྱིས་ཀྱང་སེམས་བསྐྱེད་ནས་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་བྱེད་པ་ལ་སྤྱོད་འཇུག་ལས། རྒྱལ་སྲས་རྣམས་ཀྱིས་མི་སློབ་པའི། །དངོས་དེ་གང་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །ཞེས་དང་། ས་ལྔ་པའི་མདོ་ལས། དེ་དེ་ལྟར་སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་སྨིན་པར་བྱ་བ་ལ་ནས། ཁྱད་པར་གྱི་ཆོས་ཡོངས་སུ་བཙལ་བ་ལ་མངོན་པར་བརྩོན་པས་འཇིག་རྟེན་ན་ཡི་གེ་དང་བསྟན་བཅོས་དང་རྩིས་དང་དཔྱད་དང་ཞེས་པ་ནས། གཞན་ཡང་གང་ལ་འཚེ་བ་མེད་པ་དང་ལྡན་པ་དང་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ་བར་འགྱུར་བ་དེ་དག་སྙིང་རྗེ་དང་ལྡན་པས་མཐར་གྱིས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ལ་རབ་ཏུ་འགོད་པའི་ཕྱིར་མངོན་པར་བསྒྲུབ་པོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་དང་། ལེགས་ལྡན་གྱིས་ཚུལ་བདུན་བརྒྱ་སོགས་མང་པོ་རྣམས་ཕར་ཕྱིན་བཅུ་དང་། བསྡུ་བཞི། ཚངས་གནས་བཞི་སྟེ་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་དང་པོ་བཅུ་བཞིར་འདུ་བར་མདོ་སྡེ་དང་དབུ་མ་ལས་བཤད་ཅིང་། ཕྱི་མ་བཞི་ཐེག་པ་གསུམ་གྱི་ཉམས་ལེན་ལ་མང་དུ་བཤད་པའི་ཕྱིར་དང་། དེས་ན་རང་རྒྱུད་ལ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཇི་སྐྱེད་དང་སེམས་བསྐྱེད་ནས་ཀྱང་ཕར་ཕྱིན་དྲུག་གམ་བཅུ་དང་བསྡུ་བཞི་སོགས་ཀྱིས་ཅི་བྱེད་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་དུ་བྱེད་པ་ཞིག་དངོས་བསམ་གཉིས་ལ་དགོས་གསུངས་པའི་དཔེ་མིའི་འཚོ་ཐབས་རིགས་གནས་བཅོ་བརྒྱད་བཞིན་ཞེས་པའོ།། རིགས་གནས་བཅོ་བརྒྱད་ལ། འགྲེལ་ཆེན་གྱི་བཅོ་བརྒྱད་ནི། ཚོང་པ་དང་། རྫ་མཁན་དང་། འཕྲེང་རྒྱུད་མཁན་དང་། མང་མ་དང་། ཕྱུགས་རྫི་དང་། འབྲེག་མཁན་དང་། འབྲུ་མར་མཁན་དང་། ཕྱག་མཁན་དང་། མགར་བ་དང་། ཤིང་མཁན་དང་། ཐ་ག་པ་དང་། ཀོ་ལྤགས་མཁན་དང་། ཉ་པ་དང་། བཙོ་བླག་མཁན་དང་། སྨྱུག་མ་མཁན་དང་། ཤན་པ་དང་། གཤེད་མ་དང་། ཤིང་རྟ་མཁན་ཏེ་བཅོ་བརྒྱད་དང་། ཀོ་ས་ལའི་རྒྱན་ལས་གསུངས་པ་ནི། སྨན་པ་དང་། རྩིས་མཁན་དང་། རི་མོ་བ་དང་། མགར་བ་དང་། སེན་པོ་འབྲེག་པ་དང་། དྲི་ཞིམ་འཚོང་བ་དང་། ཤིང་བཟོ་དང་། རྡོ་བརྩིག་པ་དང་། བཙོ་བླག་མཁན་དང་། ཚེམ་བུ་བ་དང་། འཁུར་བ་མཁན་དང་། ཡིག་མཁན་དང་། ཆང་འཚོང་མ་དང་། ཤན་པ་དང་། གོ་ལ་འཚོང་བ་དང་། རིན་པོ་ཆེའི་བཟོ་བྱེད་པ་ཞེས་གསུངས་སོ།། སྔོན་གྱི་གཞན་སྡེའི་རིགས་གནས་བཅོ་བརྒྱད་ནི། རོལ་མོ་དང་། འཁྲིགས་ཐབས་དང་། སོ་ཚིས་དང་། གྲངས་ཅན་དང་། སྒྲ་དང་། གསོ་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་དང་། བཟོ་བ་དང་། ཕོངས་སྤྱད་དང་། གཏན་ཚིགས་དང་། སྦྱོར་བ་དང་། ཐོས་པ་དང་། དྲན་པ་དང་། སྐར་མའི་དཔྱད་དང་། རྩིས་དང་། མིག་འཕྲུལ་དང་། སྔོན་གྱི་རབས་དང་། སྔོན་བྱུང་བ་དག་ཡིན་ཏེ། རིགས་པ་བཅོ་བརྒྱད་དེ་དང་དེ། །སྔོན་གྱི་དྲང་སྲོང་དག་གིས་བཤད། །ཅེས་སོ།། བྱང་ཆུབ་མཆོག་ཏུ་སེམས་བསྐྱེད་ནས་ཅི་བྱེད་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་དུ་སློབ་པ་དེ་ཡིན། ཇསྤྱིར་སེམས་བསྐྱེད་དུ་མ་ཟད་ཐེག་པ་གསུམ་གྱི་ལམ་གང་རྒྱུད་ལ་སྐྱེ་བའི་གང་ཟག་དེ་ལུས་ལོངས་སྤྱོད་ལ་ཞེན་ཆགས་ཆུང་དགོས་ཤིང་། དེ་ལ་ཞེན་ཆགས་མེད་པ་འཕགས་རིགས་སུ་བཤད་དེ། མདོ་སྡེ་རྒྱན་ལས། མ་ཆགས་འཕགས་རིགས་ཞེས་གསུངས་པའི་ཞེན་ཆགས་ཀྱི་རྩ་བ་བདག་འཛིན་གྱིས་བྱས་ཚུལ། རྣམ་འགྲེལ་ལས། བདག་དང་བདག་གིར་འཛིན་བཅས་པའི། །འདུ་བྱས་སྤྱོད་ལ་རྩོམ་ཆགས་ནི། །ཞེས་དང་། སྲེད་པས་སྐྱོན་རྣམས་སྒྲིབ་པར་བྱེད། །ཡོན་ཏན་མཐོང་བར་ཡོངས་སྲེད་པ། །ཞེས་དང་། མངོན་རྟོགས་རྒྱན་ལས་ཀྱང་། ཆོས་ཀྱི་འཕོངས་པའི་རྒྱུ་དག་ནི། །བདུད་ཀྱི་འཐིབས་ཀྱིས་ནོན་པ་དང་། །ཟབ་མོའི་ཆོས་ལ་མི་མོས་དང་། །ཕུང་པོ་ལ་སོགས་མངོན་ཞེན་དང་། །ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར། ཤེས་པས་སྲིད་མཐའ་འགོག་ཚུལ། སྙིང་རྗེ་ཞི་མཐའ་འགོག་ཚུལ་གྱིས་ཀྱང་ཤེས་ལ། བདག་གཅེས་འཛིན་ལ་ཟུར་སྟོན་ཚུལ། སྤྱོད་འཇུག་ལས། འཇིག་རྟེན་དག་ན་འཚེ་བ་གང་ཡོད་དང་། འཇིགས་དང་སྡུག་བསྔལ་ཇི་སྙེད་ཡོད་གྱུར་པ། །དེ་ཀུན་བདག་ཏུ་འཛིན་པ་ལས་གྱུར་ན། །འདྲེ་ཆེན་དེས་ཀོ་བདག་ལ་ཅི་ཞིག་བྱ། །སོགས་མང་པོ་དང་། འཇུག་པར། ཉོན་མོངས་སྐྱོན་རྣམས་མ་ལུས་འཇིག་ཚོགས་ལ། །ལྟ་ལས་འབྱུང་བར་ཞེས་སོགས་དང་། བློ་སྦྱོང་ལྟ་བུ་དང་། སེམས་ཅན་ལ་མཐིལ་སྟོན་ཚུལ་མང་ཡང་བསྡུ་ན་མཉམ་པའི་སེམས་བཅུ་སྟེ་སྡོང་པོ་བཀོད་པ་ལས། དེ་དག་ལ་བུ་གཅིག་པའི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ།། ཕ་དང་མའི་འདུ་ཤེས་དང་། སྦྱིན་གནས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འདུ་ཤེས་དང་། དཀོན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། དཀའ་བར་བྱེད་པའི་འདུ་ཞེས་དང་། གཅེས་སྤྲས་སུ་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཕན་འདོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ལམ་ཉེ་བར་སྟོན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། མཁན་པོའི་འདུ་ཤེས་དང་། སྟོན་པའི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། དེ་ནས་གཉིས་པ་ལས་ཀྱི་དང་པོ་བ། །ཐོག་མ་ཉིད་དུ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ། །སེམས་བཅུ་ཉེ་བར་ཞོག་ཅིང་སྨོན་བྱེད་པ། །འདི་ནི་སྐྱོན་དང་བྲལ་བའི་གདམས་ངག་གོ །ཕན་པའི་སེམས་དང་དེ་ནི་བདེ་བའི་སེམས། །སྙིང་རྗེའི་སེམས་དང་དེ་ནི་བྱམས་པའི་སེམས། །བསྲུང་བའི་སེམས་དང་དེ་བཞིན་མཉམ་པའི་སེམས། །སློབ་དཔོན་སེམས་དང་དེ་བཞིན་སྟོན་པའི་སེམས། །སྡུག་པའི་སེམས་དང་དེ་བཞིན་ཕན་འདོགས་སེམས། །དེ་འདྲའི་སེམས་རྣམས་ཉེ་བར་བཞག་པ་ལ། །ཞེས་སུངས་པ་ལྟར་ཡིན་ནོ།། རྟ་ཐབས་ནི་བྱང་སེམས་མ་སྐྱེས་པ་མི་སྐྱེ་སྐྱེས་པ་མི་གནས་ཤིང་འཕེལ་དུ་མི་སྟེར་བ་བདག་གཅེས་འཛིན་ཡིན་པས་འདི་ལ་ཟུར་བསྟན་ནས་ཅི་གནོད་དུ་སྦྱོང༌། སེམས་ཅན་ལ་མཐིལ་བསྟན་ནས་ཅི་ཕན་དུ་སྦྱོང་བ་ཡིན་གསུང༌། ངགསུང་འདིའི་དོན་ལ་མི་ཐབས་ནི་གཉེན་སྐྱོང་བའི་ཐབས་དང་། རྟ་ཐབས་ནི་དགྲ་འདུལ་བའི་ཐབས་ལ་ཟེར་ལ། དེ་ཡང་མི་ཐབས་བཅོ་བརྒྱད་ཅེས་པའི་གྲངས་བཅོ་བརྒྱད་སོ་སོར་འདྲེན་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་། ད་ལྟ་འཇིག་རྟེན་འདི་ན་མི་བྱ་བ་མང་པོ་བྱེད་པ་ཞིག་ལ་མི་བྱེད་དགུ་བྱེད་དགུ་གཉིས་ལོག་པོའི་བཅོ་བརྒྱད་བྱེད་པ་ཞིག་འདུག་ཅེས་གྲགས་པ་ལྟར་མང་པོ་ཡོད་ཅེས་པའི་དོན་ཡིན་ཏེ། དེ་ཡང་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྐྱོང་རྒྱུའི་གཉེན་ནི་སེམས་ཅན་ཡིན་ལ། དེ་གྲངས་མང་བས་དེ་སྐྱོང་བའི་ཐབས་ཀྱང་གྲངས་མང་བ་དང་། དགྲ་འདུལ་ཐབས་གཅིག་ལམ་མེད་པ་ནི་བྱང་སེམས་ཀྱི་འདུལ་རྒྱུའི་དགྲ་རང་གཅེས་འཛིན་གཅིག་པོ་ལས་མེད་པའི་གནད་ཀྱིས་ཡིན་ནོ་ཞེས་བདག་གི་བླ་མ་དམ་པ་གསུང་ངོ།།
tib. p. 31905
消文紀錄——
朗日塘巴云：朗日塘巴說。關於朗日塘巴之略傳，請參閱《菩提道次第師師相承傳》第353頁。消文者按，藏名གླང་རི་ཐང་པ།，根據張怡蓀《藏漢大辭典》p. 422釋義：（1054-1123），本名多吉僧格，博朵瓦弟子，將噶當派修心要訣依所緣境分為八科，著之文字，稱《修心八頌》，並廣為宣說，1093年建朗塘寺。
霞婆瓦與我，有十八種人方便，一種馬方便：霞婆瓦和我有十八種人方便，還有一種馬方便。{2015.3.12}霞婆瓦，藏名ཤྭ་བོ་བ།。消文者按，「十八」表「眾多」義。「人方便」表「救度眾生之方便」。「馬方便」表「欲調伏之怨敵」。
人方便者，謂發大菩提心，隨作何事，悉學利益有情：所謂「人方便」就是發大菩提心，不論做任何事當中，都學習為利益有情。消文者按，意謂「以菩提心救度無量無邊眾生，故有眾多方便」。
馬方便者，謂菩提心未生者令不生：所謂「馬方便」就是菩提心尚未生起者令其不生。消文者按，意謂「以菩提心欲調伏之怨敵唯是我愛執」。
已生者令不住：（菩提心）已經生起者令其不再持續生起。
不使增長者為我愛執：像這樣不令菩提心增長的就是「我愛執」。
故特於彼盡力違害：所以要特別對它盡力違害。消文者按，文中之「彼」即指「我愛執」，「盡力違害」意謂「努力阻止『彼』之增長」。
正對有情盡力利益：全心全力饒益有情。
我對這段本文之理解——
這段本文引善知識朗日塘巴語錄，教誡行者當發大菩提心盡力利益有情，盡力阻止我愛執之增長。
前一則 下一則